Có thể ai cũng biết, những chú ong chăm chỉ sẽ hút mật hoa và luyện thành những giọt mật tinh khiết để chúng ta sử dụng hằng ngày. Nhưng không phải ai cũng biết trong tổ ong thì có nhữ ong gì, chức năng nhiệm vụ thế nào.
Hãy cùng Adela Honey khám phá cơ cấu tổ chức xã hội của 1 đàn ong và xem nhiệm vụ từng vị trí trong đàn.
Cơ cấu trong 1 tổ ong bao gồm ong chúa, ong thợ, ong đực và ấu trùng ong. Ngoài ấu trùng ong chỉ chúng ta nói vui là chỉ ăn với chơi. Thì các chú ong còn lại có một nhiệm vụ rát rõ ràng trong đàn:
1. Ong chúa - Thủ Lĩnh Đàn Ong
Mỗi 1 đàn ong chỉ có một ong chúa duy nhất. Nếu có 2 ong chúa thì chúng sẽ tách đàn thành một đàn mới, hoặc chúng sẽ thay thế ong chúa cũ đã già yếu. Ong chúa chắc chắn là 1 con cái, phát triển hoàn chỉnh, là con ong quyền lực nhất trong đàn. Ong chúa có nhiệm vụ chính là đẻ trứng để duy trì nòi giống, nó còn tiết ra chất Pheromone là chất làm cho các con cái khác vô sản để duy trì quyền lực của mình trong đàn. Một con ong cái được coi là ong chúa khi nó đẻ ra được ong con và cai trị được cả đàn. Để trở thành ong chúa, ong cái phải đấu tranh với các con ong mới nở khác, chúng sẽ tiêu diệt tất cả các đối thủ ngay cả khi trứng chưa nỏ.
- Ong chúa nở 1-2 ngày, ong thợ huấn luyện hệ cơ bằng cách rung lưng, lắc cánh, đuổi ong chúa chạy nhiều lần.
- 3-5 ngày ong chúa tập định hướng cửa tổ, mỗi lần bay 3-5 lần vào buổi chiều lúc trời nắng đẹp lặng gió
- 5-8 ngày ong chúa bay đi giao phối với ong đực.
Là mẹ của cả đàn ong, được ong thợ chăm sóc rất kỹ và được ăn những thức ăn bổ dưỡng nhất ngay cả khi cả đàn ong khan hiếm thức ăn. Thế nên, tuổi thọ ong chúa khá dài, trung bình là 3 năm thậm chí lên tới 5-6 năm. Tuy nhiên, ong chúa sung sức nhất trong 1-2 năm đầu mà thôi. Ong chúa càng già thì tỷ lệ đẻ ra trứng không thụ tinh lớn. Khi chất Pheromone tiết ra càng ít sẽ dẫn tới ong thợ xây mũ chúa và cấp tạo chúa mới.
Cơ thể ong chúa lớn, cánh ngắn, bụng thon dài cân đối bên trong chứa 2 buồng trứng phát triển. Phần lưng, ngực rộng và toàn thân ong chúa có màu vàng đen hoặc nâu đen.
2. Ong Đực - tuy thừa mà không thể thiểu.
Đối với các động vật khác, trứng không được thụ tinh sẽ chẳng thể nào nở ra được ong con. Thế nhưng với loài ong thì hoàn toàn khác. Ong đực nở ra từ trứng do ong chúa đẻ nhưng không được thụ tinh.
Ong đực có kích thước khá lớn & có đôi mắt to, hơn cả ong chúa nhưng bụng ngắn hơn. Cơ thể ong đực có màu đen, nhiều lông, cánh dài và đặc biệt ong đực không có ngòi đốt nên không biết bảo vệ trước kẻ thù tấn công tổ.
Ong đực chỉ được sinh ra nhiều trong mùa sinh sản hoặc chia đàn. Hoặc khi chúa già cũng đẻ ra nhiều trứng không được thụ tinh nở ra ong đực. Nhiệm vụ chính của ong đực trong đàn ong là thụ tinh cho ong chúa.
Ong đực không biết tự tìm kiếm thức ăn vì không có bộ phận hút và nhận phấn hoa nên ong đực phải nhờ ong thợ nuôi và cho ăn. Chúng có tuổi thọ khoảng 3 tháng và đóng vai trò quan trọng cho sự phát triển của đàn ong. Tuy nhiên, khi nguồn thức ăn khan hiếm ong đực bị đẩy ra khỏi tổ một cách không thương tiếc. Vào mùa đông, khi trong tổ thiếu thức ăn ong đực cũng bị đẩy ra khỏi tổ và mặc cho chết đói, chết rét bên ngoài.
Trong đàn, ong đực chẳng làm việc gì cả, chỉ đi ra đi vào, đôi khi bay đi chơi quanh tổ hoặc bay đuổi theo các ong chúa để giao phối. Ong đực không có bộ phận lấy phấn hoa, miệng ong đực không thích nghi với hút mật, vì vậy ong đực được ong thợ nuôi cho ăn.
Tuy nhiên khi một đàn ong mạnh, số quân nhiều, ong thợ chuyên lo đi lấy phấn, lấy mật thì ong đực có vai trò điều hoà nhiệt độ trong tổ để cho ấu trùng nở. Có người nuôi ong cho rằng ong đực không làm mà lại ăn mạnh thì nên giết ong đực đi có lợi hơn. Nhưng theo A. Zubarev (Nga) thì nên cứ để cho đàn ong tự lựa chọn, khi nào thấy không cần thiết nữa thì ong thợ sẽ tự đuổi ong đực ra và tiêu diệt.
3. Ong thợ - những chú ong cái chăm chỉ
Ong thợ chỉ được nuôi bằng sữa chúa trong thời gian 3 ngày đầu khi còn là ấu trùng. Do đó, cơ thể chưa phát triển hoàn chỉnh đó là những con cái không có khả năng sinh đẻ.
Trong 1 đàn ong thì số lượng ong thợ chiếm số lượng đông nhất. Chúng đảm nhận hầu như tất cả các công việc nặng nhọc như xây tổ như: Chăm sóc ấu trùng, ong non và ong chúa, tìm kiếm thức ăn và phòng chống kẻ thù…Chiếm số lượng lớn nhất trong đàn ong, ong thợ có vai trò tối quan trọng.
Tuổi thọ của ong thợ phụ thuộc rất nhiều vào điều kiện khí hậu, thời tiết và nguồn thức ăn. Thông thường tuổi thọ của ong thợ chỉ được khoảng 50 – 60 ngày. Vào mùa hè nắng nóng quá ong thợ sống được 5 – 6 tuần, còn khi mùa thu mát mẻ ong thợ sống được 2 tháng.
Nói tóm lại, một đàn ong mạnh đầy đủ thức ăn thì ong thợ sống lâu hơn đến 60 ngày. Ngược lại, đàn ong yếu có nguồn thức ăn dự trữ ít thì ong thợ chỉ sống được 30 ngày.
Ong thợ đã dành toàn bộ cuộc đời ngắn ngủi của mình (30 - 50 ngày) để làm việc cho sự tồn tại và phát triển của đàn ong. Hầu như mọi công việc trong tổ đều do ong thợ đảm nhiệm. Ong thợ sau khi nở được 3 ngày đã bắt đầu làm việc cho đến khi tự đi tìm chỗ để chết ngoài tổ ong.
Những nhiệm vụ đó là:
Nuôi ong chúa và nuôi ấu trùng: Hàng ngày lớp ong thợ từ 3 - 5 ngày tuổi chuyên cho ấu trùng ăn và lớp 6 - 9 ngày tuổi thì cho chúa ăn. Người ta tính: trong 6 ngày ong thợ tới thăm và chăm nom ấu trùng 8000 lần.
Ong chúa sau khi đã giao phối về tổ thì không bay ra ngoài nữa và được ong thợ chăm sóc rất chu đáo như: rửa mặt, chải lông, hót phân chúa đưa ra ngoài tổ và nuôi chúa bằng thứ sữa đặc biệt từ trong tuyến sữa của chúng.
Nhỏ ra sáp ong và xây lỗ hình khối 6 cạnh trên cầu ong (việc sản xuất ra sáp ong thuộc nhiệm vụ của ong thợ 12-18 ngày tuổi và nó chỉ xây cầu khi đàn ong có chúa). Khi nguồn mật phong phú, một đàn ong mạnh có thể xây được 2-3 vạn lỗ tầng ong hoàn chỉnh trong một ngày đêm. Bình thường một mùa hè đàn ong có thể sản xuất ra 3 - 3,5 kg sáp ong.
Bảo vệ đàn, canh gác cửa tổ và sẵn sàng xông trận khi có kẻ địch xâm nhập vào tổ. Đó là nhiệm vụ những con ong thợ khoẻ, trên 25 ngày tuổi.
Đi tìm nguồn hoa, nguồn mật và nước rồi bay về báo cho cả đàn biết để đi lấy.
Đi lấy phấn hoa và mật hoa mang về tổ
Chế biến thức ăn cho ấu trùng và chế biến mật ong thành thức ăn dự trữ cho đàn mà con người đã lấy phần mật dự trữ này là sản phẩm mật ong.
Đảm bảo cho tổ ong sạch sẽ lý tưởng: làm vệ sinh trong tổ ong, phân chúa, rác bẩn đưa ra ngoài.
Điều hoà nhiệt độ, tạo không khí trong sạch và mát mẻ trong tổ.
